در قرن اخیر انسان ها هرآنچه زمین داشته اند را بی حد و حساب خرج کردند،آسمان هم در این ناملایمتی با انسان ها هم دست شده و زیستگاه های بسیاری نابود شد و یا در حال نابودی است،بسیاری از زیستمندان که در این زیستگاه ها زندگی می کردند یا به طور کلی از روی زمین محو شدند و یا در حال انقراض هستند.

و اما در کویر مرکزی ایران تالابی است به نام تالاب بند علیخان،در ۳۵ کیلومتری جنوب ورامین که به واسطه موقعیت خاص جغرافیایی خود یکی از پناهگاه های اصلی پرندگان مهاجر محسوب می شود.

یکی از قدیمی های منطقه در مورد وجه تسمیه این تالاب گفت: نزدیک به یک قرن و نیم پیش علی خان که از خان های بزرگ منطقه جنوب ورامین بوده است برای استفاده از آب رودخانه شور بندی خاکی روی این رودخانه می زند و آب را به سوی زمین های کشاورزی خود هدایت می کند،از آن زمان به بعد این تالاب به بند علیخان مشهور شد.

در این محل تاکنون بالغ بر ۹۸ گونه پرنده از جمله سنقر تالابی،سارگپه‌ها،انواع غازها، اردک‌های سرسبز، ارده‌ای، فیلوش یا چهاردونگ، خوتکا یا جره ، گیلار کله قهوه‌ای، آنقوت یا اردک سرخ، نوک پهن یا چوبراک، حواصیل خاکستری، بوتیمار و اگرت شناسایی شده اند،اما این مامن بزرگ با بیش از ۱۰ هزار هکتار وسعت زخم های بزرگی بر دل می کشد تا پرندگان مهاجر پناه جو را از خود نراند.

بند علیخان میهمان نواز است و با حضور زمستانی میهمانان جان تازه می گیرد،اما بارش بسیار ناچیز نزولات آسمانی در دهه های اخیر و هجوم بی حد و حساب شکارچیان به میهمانان بند علیخان و ورود فاضلاب صنعتی شهرک صنعتی چرمشهر بند علیخان را از پا انداخته است،تا جاییکه خطر مرگ این میهمان نواز کهنسال به شدت احساس شد و همچنان نیز احساس می شود.

تصفیه خود به خودی در تالاب بند علیخان

یک فعال محیط زیست گفت:از موارد بسیار جذاب در این تالاب خود تصفیه بودن آن است،آب های آلوده که از شهرک صنعتی چرمشهر وارد این تالاب می شود توسط باکتری های موجود در ورودی تالاب تصفیه می شوند و پس از چند متر نیزارهایی در این تالاب به چشم می خورند.

رادمهر توکلی اظهار داشت:از آنجاییکه نی تنها در محیط آب شیرین رشد می کند وجود این نیزارها در این قسمت تالاب نشان دهنده تصفیه شدن آب توسط باکتری های موجود در تالاب است.

وی ادامه داد:امروز یکی از بهترین و زیباترین مناطق گردشگری جنوب استان تهران در فصول زمستان و بهار را می توان تالاب بندعلیخان دانست،اما در فصول گرما این تالاب تبدیل به باتلاقی بسیار کم آب و یا کاملا خشک می شود.

خشک شدن تالاب ظهور پدیده گرد و غبار را در پی دارد

یکی دیگر از فعالان محیط زیست منطقه از بوی بد ابتدا تالاب به دلیل فاضلاب شهرک صنعتی چرمشهر گلایه و اظهار داشت:هر بیننده و گردشگری که وارد تالاب می شود ابتدا با بوی بسیار بد مواجه خواهد شد،اما پس از طی مسیر در تالاب اندک اندک این بوی بد از بین رفته و طبیعت زیبا خود نمایی می کند،دسته های بزرگ اردک در نقاط مختلف این تالاب دیده می شود که البته از ترس شکارچیان از فواصل بسیار زیاد با شنیدن صدای پای انسان به پرواز در آمده و فرار می کنند.

حامد تاجیک خاوه اظهار داشت:دو الی سه سال بود که پرندگان مهاجر به دلیل کمبود آب و خشک شدن تالاب در این مکان حضور پیدا نمی کردند اما امسال سر و صدای آن ها شور و شوق ویژه ای به تالاب بخشیده است.

وی افزود: البته به دلیل کمتر شدن پوشش گیاهی به دلیل محدودیت آب،حضور پرندگان در سال جاری با تاخیر همراه بوده و تعداد پرندگان کمتری هم به این منطقه آمدند.

این فعال محیط زیست نسبت به پدیده گرد و غبار  در صورت نابودی تالاب هشدار داد و گفت:مسئولان قبل از وقوع چنین فاجعه ای باید به فکر باشند،بند علیخان مزایای بسیار زیست محیطی دارد که می توان از آن بهره برد،نباید نسبت به این سرمایه های طبیعی بی تفاوت باشیم.

یک پنجم تالاب آبگیری شده است

منصور گل محمدی رییس اداره حفاظت از محیط زیست ورامین نیز گفت:خوشبختانه امسال مقداری از حق آبه تخصیص داده شده به تالاب از رودخانه شور به تالاب وارد شد و بارندگی ها هم سبب شد که تالاب از خشکی محض بیرون آید و روحی تازه در کالبد بی جان تالاب بند علیخان دمیده شود.

وی افزود:هم اکنون یک پنجم میزان مناسب سال های قبل آب در تالاب وجود دارد و همچنان چهار پنجم تالاب خشک است که با توجه به اینکه در آستانه ورود به فصل گرما هستیم نگرانی ها در مورد خشک شدن تالاب همچنان باقی است و از مسئولان امر تقاضای حمایت بیشتر و تخصیص حق آبه تالاب به طور مداوم را دارم.

این مسئول با بیان این که حق آبه تالاب با کمی تاخیر وارد تالاب شد گفت:این تاخیر سبب شد تا پرندگان مهاجر که معمولا برای زمستان گذرانی از ابتدا مهر به این تالاب می آیند ترجیح دهند زمستان را در ورامین سپری نکنند.

وی اظهار داشت: اما اکنون با آبگیری تالاب پرندگان مهاجر که زمستان را در جنوب کشور گذرانده اند در راه بازگشت به شمال از تالاب بند علیخان به عنوان استراحت گاه استفاده می کنند،اگر حق آبه تخصیص یابد و آبگیری این تالاب همچنان ادامه داشته باشد پیش بینی می کنیم سال آینده تالاب بند علیخان میزبان پرندگان در سراسر فصول پاییز و زمستان باشد.

تا پایان سال مشکل ورود فاضلاب به تالاب برطرف می شود

این مسئول در مورد ورود فاضلاب شهرک صنعتی چرمشهر به تالاب نیز گفت:متاسفانه هچنان ورود فاضلاب صنعتی چرمشهر همچنان ادامه دارد.

وی با بیان این که تصفیه خانه راه اندازی شده پاسخگوی حجم بالای شهرک صنعتی سالاریه و چرمشهر نیست گفت:آب تصفیه شده توسط همین تصفیه خانه موجود نیز استانداردهای رهاسازی در یک زیستگاه طبیعی را ندارد.

گل محمدی اظهار داشت:طبق وعده های داده شده تا پایان سال جاری تصفیه خانه قدرتمندی راه اندازی می شود تا این زیستگاه کهن از فاضلاب های صنعتی رهایی یابد.

وی با رد شکار پرندگان در سال جاری گفت: همکاران من به صورت شبانه روزی در این تالاب به گشت زنی مشغول هستند و تابه حال گزارشی مبنی بر شکار غیر مجاز در سالجاری نداشته ایم.

گل محمدی افزود:خوشبختانه مردم هم به اهمیت حفاظت از محیط زیست به خوبی پی برده اند و در مورد برخورد با شکارچی ها با محیط زیست همکاری دارند.

به هر تقدیر باید از دمیدن روحی تازه در کالبد بند علیخان استقبال کرد و منتظر ماند و مشاهده کرد که آب به عنوان مایه حیات همچنان به بند علیخان تخصیص داده می شود و شرایط برای بازگشت میهمانان از سال های دیگر فراهم خواهد شد یا خیر،پاسخ این سوال ها را توجه مسئولین ،گذر زمان و آشتی طبیعت خواهند داد.

منبع: مهر